We Zeggen Het Niet Om Jullie Pijn Te Doen — een reactie op “Lieve Psychiater”
Vorige week ging een filmpje van Zjos Dekker, een Twitter-kennis en (vind ik) een heel lief iemand, viral. In het filmpje leest ze een brief voor aan haar ex-psychiater, die toen ze in het diepst van haar depressie zat en hem vroeg of hij dacht dat ze ooit zou kunnen werken, zei dat hij dat niet wist*. En dat hij ook niet wist of ze ooit zelfstandig zou kunnen wonen.
Dit heeft heel veel impact gehad op Zjos. Gelukkig is Zjos haar depressie te boven gekomen, en ze heeft veel bereikt in de afgelopen jaren. En in haar brief aan haar oud-psychiater zegt ze dat ze boos op hem is geweest, maar dat nu haar grote doel is om te laten zien dat dingen goed kunnen komen, dat je van alles kunt doen en bereiken ondanks eventuele hindernissen of diagnoses.
Uiteraard ben ik daar helemaal voor. Ik vind Zjos ook een lief, leuk meisje die goede dingen doet en (voor zover dat kan) goed omgaat met de stevige kritiek die ze soms op haar dak krijgt omdat ze dan iets doet wat niet iedereen goed of ‘in het belang van mensen met autisme’ oid vindt.
Plus, iedereen heeft zijn eigen ervaring en geschiedenis, dus dit verhaal gaat over Zjos en haar psychiater en hoe zij dat heeft ervaren. Ik wil niet afdoen aan andermans ervaring.
Toch raakte de brief van Zjos me heel persoonlijk, op een vervelende manier.
Dat een hulpverlener wordt afgerekend op een boodschap die niet is “oh nee tuurlijk kan jij dat!” of “ah joh dit komt helemaal goed” vind ik confronterend, en ik maak me daar zorgen over binnen mijn eigen werk (en ook in de samenleving op zich, maar dan wordt het stukkie zo lang.)
De boodschap
Waar mogelijk, waar gebaseerd op de waarheid en iemands opties, en binnen de kaders van mijn eer en geweten, zal ik altijd proberen om iemand op te fleuren en de moed niet te laten verliezen.
Maar.
De boodschap ‘ik weet het niet’ of ‘nee, dat is geen goed idee’ of ‘nee’ geef ik vaak genoeg, en daar sta ik helemaal achter.
Het zijn de boodschappen die inderdaad niet altijd leuk zijn om te horen, maar die soms wel waar zijn. Die soms juist eens gehoord moet worden in plaats van het hele zachte-heelmeesters-maken-stinkende-wonden principe.
Want ook de ‘ik weet het niet’ en de ‘nee’ is vanuit de wens iemand te helpen, te beschermen, de realiteit onder ogen te laten zien, geen valse hoop te ontwikkelen.
Helaas is mensen helpen niet alleen maar uit motiverende kreten uitdelen — en dat die dan ook voor iedereen maar uitkomen.
De gesprekken die ik nu voer
Ik ben geen echte hulpverlener maar ik werk op een hogeschool waarbij ik studenten spreek.
Ik spreek soms studenten die nog geen enkel vak gehaald hebben terwijl ze al over de helft van het schooljaar zijn. Studenten die in april nog maar op 0 studiepunten staan en dan nog steeds denken ‘dat het wel gaat lukken’ want ‘mevrouw, ik wil echt deze opleiding doen’.
Ik spreek studenten die nog geen normale zin Frans aan elkaar kunnen breien, en met een negatief advies tegen het oordeel van de experts in toch zijn gestart — en nu er tegenaan lopen dat hun niveau veel te laag is. Zoals aangegeven voor de start van de opleiding door mensen die er verstand van hadden.
Ik spreek ook mogelijke prospectieve studenten met autisme** die een lerarenopleiding Techniek willen doen omdat ze techniek zo leuk vinden, maar waarvan ik na een heel moeizaam gesprek weet dat de stage (waarbij ze toch echt voor de klas moeten) absoluut niet gaat lukken.
Ik spreek studenten die een sociale opleiding willen doen, maar die nog zo getraumatiseerd zijn van hun eigen verleden dat ze de confrontatie met zichzelf binnen die opleiding nog niet aankunnen, maar wars zijn van hulpverlening.
Studenten die leren tot ze doodvermoeid tegenover me zitten, die alles geprobeerd hebben, maar die toch geen vakken halen.
Studenten die jaar na jaar 5 punten halen en met dit tempo in 2035 een keer klaar zijn met hun studie.
En daarom haal ik soms diep adem, en zeg ik: “Ik vind het belangrijk om eerlijk te zijn. Dit klinkt misschien hard, maar…”
En dan vertel ik een student dat ik niet verwacht dat hij nog genoeg punten gaat halen dit jaar.
Of dan zeg ik dat het niveau niet hoog genoeg was bij aanvang, en dat ik niet denk dat het niveau in het aankomend half jaar zodanig zal stijgen dat het dan wel lukt.
Of dan uit ik mijn ernstige zorgen over de haalbaarheid van een docentenopleiding. Of dat ik het raar vind dat iemand die zelf hulpverlener wil worden zo negatief doet over hulpverleners.
Of zelfs, dat het misschien beter en gezonder is om (voor nu) te stoppen met deze opleiding als de resultaten uitblijven of als ze op dit tempo doorgaan.
Dat kutwijf van een decaan
Door schade en schande wijs geworden zeg ik eerder “ik weet het niet” tegen een student dan “natuurlijk komt het goed.” Soms komt het namelijk helemaal niet goed.
Ik heb vaak genoeg meegemaakt dat al het optimisme en motivatie geen bal uitmaakte. En heel eerlijk? Ik heb zo onnoemelijk veel spijt van de studenten die ik -met alle goede bedoelingen van de wereld- onrealistisch heb aangemoedigd in het verleden. Ik zal nooit meer een student die in de eerste twee periodes enen en tweeen haalt vertellen dat het echt wel goedkomt. Want de teleurstelling die dàn ontstaat, is zoveel naarder.
Dus ik breng de vervelende boodschap dat dingen niet altijd kunnen of lukken.
Vind ik dat leuk? Nee.
Vind ik dat het ik het moet doen? Ja.
In het teken van eerlijkheid en respect. Ik behandel iemand als een volwassen persoon die de waarheid aankan.
Uit zorg, om ze te beschermen tegen zichzelf of overambitieuze ouders of de prestatiedruk die ze zichzelf hebben opgelegd, maar het blijft hard.
Uiteindelijk staat het iedereen vrij zijn of haar eigen keuzes te maken. Ik zeg er in sommige gevallen ook achteraan “Luister, voel je vrij om mij het tegendeel te bewijzen. Dat vind ik alleen maar leuk, en fijn voor jou!” Maar mijn boodschap is soms:
“Nee.”
“Ik weet het niet.”
“Dit gaat misschien niet lukken.”
“Dit is denk ik een slecht idee.”
“Ik verwacht op basis van je vorige resultaten niet dat je nu alles gaat halen.”
Feel free to prove me wrong
Begrijp me niet verkeerd, ik ben totaal niet gehecht aan de uitkomst.
Ik heb graag gelijk, maar in deze situaties zie ik niets liever dan dat ik het compleet bij het verkeerde eind had.
Als een student het tegendeel bewijst dan ben ik de eerste die highfivet en bejubelt. Dan ben ik oprecht alleen maar blij.
Waarom ik dit schreef
Omdat het me enorm tegenstaat dat al die hulpverleners die de boodschap geven die een patient, client of student niet zint tegenwoordig zo makkelijk worden afgefikt.
Omdat ik het oneerlijk vind dat hulpverleners die zo hun best doen in hun werk, door een of twee zinnen viral gaan waarna iedereen over elkaar heen valt om te roepen dat diegene niet goed is in zijn werk.
En uiteraard, omdat ik met heel mijn hart hoop dat de meeste mensen tegen wie ik ‘ik weet het niet’ of ‘nee’ of ‘dat lijkt me niet verstandig’ heb gezegd daar oke mee zijn.
Dat hoeft van mij niet meteen, je mag prima eerst hartstikke boos zijn dat die stomme decaan die niet zei wat je wilde horen.
Maar uiteindelijk, hoop ik dat degenen tegen wie ik de harde waarheid zei?
Me dat in the long run niet zodanig kwalijk nemen dat ik ooit iets over mezelf op een radiostation moet horen.
*Ik heb er heel veel moeite mee dat in alle webteksten stond “hij vertelde haar dat ze nooit zou kunnen werken of zelfstandig te kunnen wonen” want dat heeft die man volgens mij dus juist helemaal niet gezegd als ik goed naar Zjos heb geluisterd.
**Ik spreek ook studenten met autisme waarvan ik 1000% zeker weet dat het fantastische docenten worden. Dit verschilt heel erg per persoon.
